Teknolojideki gelişmeler ,koruyucu ve tedavi edici hekimlikteki ilerlemeler ve sağlık organizasyonundaki iyileşmelerle çağdaş sağlık hizmetine ulaşabilme olanaklarının artması ile beklenen yaşam süresi uzamıştır ve toplum hızla yaşlanmaktadır.Toplumda 60 yaş ve üzerini oluşturan yaşlılar en hızlı çoğalan segmenti oluşturmaktadır. Ülkemizde de yaşlanan nüfusun arttığı gözlemi son iki nüfus sayımı ile açık bir şekilde ortaya çıkmıştır . Son sayımda bir öceki sayıma göre 75 yaş üzeri nüfus neredeyse iki katına çıkmıştır.

Yaşlanma ile başta inme ve miyokard infarktüsü olmak üzere kardiyovasküler olayların hem prevalansı hem de insidansı artmaktadır. Kalp yetmezliği ise yaşlılarda çok önemli bir sorun olarak karşımızda durmakta ve her geçen gün insidansı artmaktadır.Hipertansiyon yaşlılarda kardiyovasküler riski 3-4 kat artırmaktadır. Toplumda kan basıncı kontrolündeki genel güçlük yaşlı popülasyonda daha belirgin olarak karşımıza çıkmakta ve zaten düşük olan kan basıncı kontrol oranları yaşlılarda çok düşük düzeylere inmektedir.

İzole sistolik hipertansiyon (>140 mmHg sistolik ve >90 mmHg diyastolik kan basıncı değerleri ) yaşlılarda en sık görülen kan basıncı yüksekliği biçimidir. Kan basıncı yüksekliğinin sıklığı yaşla artar ve 60 yaş üzerindeki kişilerin 2/3’ü ve 75 yaş üzerindekilerin de ¾’ünde izole sistolik hipertansiyon gözlenir. Kardiyovasküler risk açısından yaşlılarda izole sistolik hipertansiyon en önemli parametredir;dolayısiyle temel kan basıncı tedavi hedefi izole sistolik hipertansiyondur.

Yaşlanma ile ortaya çıkan aort duvarında ilerleyici sertlik,aortun atım volümünü dengeleyici etkisinde azalma, sistolik kan basıncında bunların sonucu olarak ilerleyici yükselme ve diyastolik kan basıncında düşme ile birlikte nabız basıncında genişleme yaşlılarda hipertansiyonun temel patofizyolojik basamaklarını oluşturur. Bunun yanında yaşllanma ile böbrek işlevlerinde bozulma ,sodyum retansiyonu, baroreseptör işevinde bozulma , birlikte bulunan hastalıklar , çok ilaç kullanıyor olma ve ileri yaştaki düşkünlük bu yaş gurubunda antihipertansif tedaviyi güçleştiren önemli özelliklerdir. Ayrıca diyastolik kan basıncının düşmesi diyastolde beslenen koroner dolaşımı bozabilen bir durumdur.

Yaşlılarda özellikle renal arter stenozuna bağlı ikincil hipertansiyon olasılığı daima akılda tutulmalıdır. Genelde yeni başlamış olan evre 2 hipertansiyon , diüretik tedavi almadan hipokalemi veya diüretik tedavi altında dirençli hipokalemi , uygun antihipertansif tedavi altında ilerleyici kreatinin yükselmesi ve üçlü ilaç tedavisine dirençli hipertansiyon ikincil hipertansiyon düşündürmeli ve ileri inceleme yapılmalıdır.

Yaşlı hastalarda antihipertansif tedavinin yararlı etkileri konusunda pek çok kanıt olmakla birlikte çok ileri yaşta (>80 ) antihipertansif tedavinin etkisi konusunda çelişkili bilgiler vardır. Bunun en önemli nedeni özellikle bu yaş gurubunu hedef alan çalışma olmaması , verilerin çoğu kez çalışmaların alt gurup analizlerine dayanması ve birçok çalışmada ileri yaş gurubunun dışlanması dır.Yakın zamanda yayınlanan çeşitli uluslararası kılavuzlar da bu nedenle net bir öneride bulunamamaktadırlar. İlginç olarak bu konuda yapılan meta-analizler de kafa karıştırıcı sonuçlar vermiştir. Örneğin 1670 hastayı içine alan INDANA meta-analizi nde antihipertansif tedavi ile inme riskinde % 36 oranında azalma gözlenirken mortalitenin % 14 oranında arttığı bildirilmiştir. HYVET Pilot çalışmasının da benzer sonuç vermesi ile plasebo kontrollü bir prospektif çalışma yapılması etik hale gelmiş ve PROGRESS çalışmasında indapamid ve perindopril kombinasyonuyla alınan olumlu sonuçlar bu iki iilacı kullanarak HYVET çalışmasının yapılmasına yöneltmiştir. HYVET Çalışması uluslararası, çok merkezli,randomize ,çift kör ve plasebo kontrollü olarak yapılan 80 yaş üzerinde ve 160-199 mmHg sistolik ve >110 mmHg diyastolik kan basıncı değeri olan 5000’e yakın hastayı içine alan bir çalışmadır. Plaseboya karşı 1.5 mg SR indapamide önce 2 mg daha sonra da 4 mg perindopril eklenmiş ve hedef kanbasıncı değeri 150-80 mm Hg olarak belirlenmiştir. Ortalama 2 yıla yakın izlem sonunda inme tedavi gurubunda inme riskinde % 30 azalma gözlenmiş ve daha önemlisi tüm olümlerde % 21 oranında azalma elde edilmiştir.Kalp yetmezliğnde elde edilen % 64 oranındaki azalma ise çok çarpıcıdır.

Çeşitli çalışmaların alt gurup analizlerinden gelen sonuçlar ve yakında yayınlanan meta-analiz sonuçlerı yaşlılarda antihipertansif tedavinin demans gelişmini önleme yönünden olumlu etkisinin olduğunu göstermektedir. Bu da yaşlılarda antihipertansif tedavinin yararını destekleyen önemli bir ipucudur.

Yaşlı hipertansiflerde ilk seçilecek ilaç konusunda fikir birliği olmasa da yakın zamanda beta bloke edicilerden uzak durulması ,diüretik ya da kalsiyum kanal blokörlerinin seçilmesi yönünde bir eğilim vardır . Yaşlı hipertansiflerde kan basıncı kontrolü çoğu kez 2-3 ilaç gerektirir .Sabit doz kombinasyonların alım kolaylığı ve düşük doz komponentlerinden dolayı yan etkilerin az olması nedeniyle uygun olabilir.

Yaşlı hastalarda antihipertansif ilaç düşük dozuyla başlanmalı , yakın aralıklı kontrollerle doz artırılmalı, ancak ortostatik hipotansiyon ve diyastolik kan basıncında aşırı düşme (>60 mmHg ) konusunda dikkatli olunmalıdır . Antihipertansif ilaç seçiminde birlikte bulunan hastalıklar (KOAH, BPH,DM, böbrek işlev bozuklukları vb ) gözönünde bulundurulmalı ve ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir.Ancak unutulmamalıdır ki antihipertansif tedaviye başlamak için hiç kimse çok yaşlı değildir.

---

Önemli Notlar
1. Hipertansiyon 60 yaş ve üzeri kişilerin ¾’ünde görülen ciddi bir sorundur.
2. Toplumun yaşlanması ile ileri yaş gurubu segmenti hızla büyümektedir;hatta günümüzde toplumun en hızlı büyüyen kesimini oluşturmaktadır.
3. Yaşlılarda hipertansiyona bağlı kardiyovasküler risk sistolik kan basıncında yükelme , nabız basıncında genişleme ve diyastolik kan basıncında düşme ile ilgilidir. Bu bağlamda yaşlılarda sistolik kan basıncı temel tedavi hedefini oluşturur.
4. Yaşlılarda antihipertansif ilaç tedavisi özellikler gösterir.